Borsada kar eden birisi olmak isteniyorsa, öncelikle bazı borsa terimleri bilinmelidir. Bu yazıda en çok kullanılan borsa terimleri hakkında kısa açıklamalar yapıyoruz.
Açığa Satış
Sahip olunmayan menkul kıymetlerin ödünç alınmak sureti ile satılmasıdır.
Açık Pozisyon
Vadeli işlem piyasasında kullanılan bu terim, alınmış ve henüz kapatılmamış pozisyona verilen isimdir.
Adi Hisse Senedi
Şirket ana sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmayan ve sahiplerine eşit haklar sağlayan hisse senedidir.
Alış Fiyatı
Anonim Şirket:
Bir unvana sahip, en az 5 ortak tarafından ana sözleşmedeki yazılı konularda faaliyette bulunmak üzere kurulmuş olan ve esas sermayesi belli paylara bölünmüş olan sermaye şirketidir.
Gelecek ile ilgili negatif ilerleme olduğu ve fiyatların taban seviyesine düşeceği beklentisinin hakim olduğu piyasalardır.
Talebin arzdan fazla olduğunu ve fiyatların yükseleceği beklentilerinin hakim olduğu piyasalardır.
Baz Fiyat
Bir hisse senedinin seans süresince işlem görebileceği en düşük ve en yüksek fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil eder. Yatırımcı arz ve talep yönünde kararlarını vermelidir.
Bedelli Sermaye Artırımı
Bedelsiz Sermaye Artırımı
Borsa Emirleri
Verilen emirler doğrultusunda aracı kurumlar tarafından seans içinde borsa bilgisayar sistemine aktarıldığında borsa emrine dönüşmesidir.
Borsa Fiyatı
Belli kurallara göre işleyen pazarda işlem gören hisselerin borsadaki yatırımcı arz ve taleplerine göre belirlenmesidir.
Broker
İşlem yapma yetkisine sahip aracı kuruluş temsilcisidir.
Brüt Takas
Çizgi Grafiği
Devre Kesici
Direnç
Elliott Dalgası
Emir
Girilen bir emrin, esas emir fiyatına eşit veya esas emir fiyatından daha iyi fiyatlı yeni emirlere bölünmesidir.
Emir İyileştirilmesi
Alış emirlerinde fiyatların yukarıya, satış emirlerinde ise aşağıya çekilerek fiyat önceliğinin değiştirilmesidir.
Emisyon Primi
Ortakların hisse senetlerini nominal değerinin üzerinde bir fiyatla ihraç etmeleri sonucunda satış fiyatı ile nominal değer arasında oluşan farktır.
Euro tahvil ( Eurobond)
İhracı yapan ülkenin kendi para birimi dışındaki bir döviz cinsinden ve uluslararası bir konsorsiyum aracılığı ile bir banka veya sendikasyon tarafından birden fazla ülkede eş zamanlı olarak ihraç edilen, genellikle hamiline kayıtlı tahvillerdir.
Finansman Bonoları
İhraççıların borçlu sıfatı ile düzenleyip ihraç ettikleri emre veya hamiline yazılı kısa vadeli sermaye piyasası aracıdır.
F/K Oranı
Gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyü işleten ve gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Gelir Ortaklığı Senetleri
Köprü, elektrik santrali, telekomünikasyon sistemleri, sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ile benzerlerinden kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanlarının gelirlerine, ortak olunması için çıkarılan senetlerdir.
Getiri Endeksleri
Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimlerin yanı sıra şirketlerin ödedikleri kar paylarını da dikkate alarak hesaplanan endekslerdir.
Günlük Emir
Halka Açık Anonim Ortaklık
Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklardır.
Halka Açıklık Oranı
Halka açık hisse senetlerinin nominal değerleri toplamının, tüm hisselerin toplam nominal değerlerine oranını ifade eder.
Halka Arz
Sermaye piyasası araçlarının satım alınması için her türlü yolsan halka çağrıda bulunulmasını halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesidir.
Hazine Bonosu
Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve ıskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.
Hisse Senedi
Anonim ortaklar tarafından çıkartılan ve anonim ortaklığın sermayesine belli bir oranda katılım payını temsil eden, yasal şartlara uygun olarak düzenlenmiş kıymetli evraklardır.
Hazine Endeksleri
Hizmetler sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
İhraç
Sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır.
İkincil Piyasalar
Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasalardır.
İlave Kotasyon
Hisse senetleri borsa kotunda bulunan bir ortaklığın sermaye artırımı nedeniyle ihraç ettiği yeni hisse senetlerinin kotasyon işlemini ifade etmektedir.
İlk Kotasyon
Ortaklık hisse senetlerinin ilk kez borsa kotuna alınmasını, ortaklığın borçluluğu temsil eden menkul kıymetlerinin borsa kotuna alınmasını ifade eder.
İmtiyazlı Hisse Senedi
Adi hisse senetlerinin ve tahvillerin karışımı bir özelliğe sahiptir. Adi hisse senetlerinden farklı olarak temettü hakkı bulunmaktadır.
İntifa Senetleri
Şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve sermaye payını temsil etmeyen hisse senetleridir.
İşlem Birimi
Bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari sayısını veya değerini ifade eder.
İşlem Hacmi
Tüm hisse senetleri için gerçekleşen işlemlerdeki her emrin içerdiği hisse senedi sayısı ile işlem fiyatının çarpılarak elde edilen toplamların toplanmasıdır.
İşlem Miktarı
Bir piyasada, bir seansta veya belirli bir dönemde alınıp satılan menkul kıymetlerin sayısıdır.
İştirak
Bir ortaklık ile işletme arasında, söz konusu ortaklığın yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılma anlamında devamlı bir yaratan, doğrudan veya dolaylı sermaye ve yönetim ilişkisidir.
İtfa
Tahvil ihraç planında belirlenen tarih ve miktarlarda anaparanın geri ödenmesidir.
İzahname
Sermaye piyasası araçlarının ihracında ya da halka arzında ortaklıklarca halkı şirket ve hisse senetleri konularında bilgilendirmek amacıyla düzenlenmesi gereken belge.
Kar – Zarar Ortaklığı Belgesi
Ortakların, kar ve zarara ortak olmak üzere iştigal sahalarına giren tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ihraç veya halka arz edebilecekleri bir tür sermaye piyasası aracıdır.
Kaydi Takas
Üyelerin takasa olan para borçları ile takastan olan para alacaklarının hesaben ödenmesi ile menkul kıymet borçları ile menkul kıymet alacaklarının hesaben teslimidir.
Kısa Pozisyon: Bir malı, menkul kıymeti veya vadeli işlem sözleşmesinin satılmasıdır.
Konkordato
Kendi kusuru olmaksızın mali durumu bozulmuş olan bir borçlunun alacaklıları ile yaptığı bir anlaşmadır.
Kotasyon
Bir şirkete ait menkul kıymetlerin borsa listesine alınmasına denilmektedir.
Kredili Menkul Kıymet İşlemleri
Bir aracı kuruluş nezdinde, müşteri adına kredi hesabı açılması koşulu ile müşteri ve aracı kuruluş arasında yapılacak sözleşme hükümleri çerçevesinde kredi kullanarak borçlanmak suretiyle menkul kıymet alınmasını ifade eder.
Kupon
Hisse senedi sahiplerinin bazı ortaklık haklarının kullanımını teminen hisse senetleri üzerinde bulunan ve sistematik olarak numaralandırılmış kıymetli evraktır.
Kurucu Hisse Senetleri
Türk Ticaret Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak anonim şirketlerin kuruluşunda veya sermaye artırımında kuruculara veya önemli hizmeti geçenlere, şirket karının bir kısmına iştirak hakkı temin etmek üzere nama yazılı olarak çıkartılan bedelsiz hisse senetleridir.
Küsurat Emir
İşlem biriminin içerdiği hisse senedi sayısından az miktarlar için verilmiş emir.
Limitli Emir
Emri veren alıcının işlemin gerçekleşmesi için kabul ettiği en yüksek fiyatı, satıcının ise satmaya razı olduğu en düşük fiyatı belli ettiği emir tipidir.
Lot
Hisse senedi piyasasında işlem birimidir.
Limit Değerli Emirler
Özel limit fiyatı emirlerin belli bir tutar sınırı konmuş şeklidir.
Limit Fiyatlı Emirler
Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir.
Maktu Teminat: Borsa üyeleri tarafından hisse senetleri piyasasında işlem yapabilmek için yatırılması gereken teminatın tüm aracı kuruluşlar için sabit tutar olarak belirlenen kısmıdır.
Menkul Kıymet
Ortaklı veya aracılık sağlayan belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan dönemsel gelir getiren seri halinde çıkartılmış ibareleri aynı olan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen kıymetli evraktır.
Merkezi Takas
Borsada gerçekleşen tüm işlemlerin takasının yine borsada sonuçlanmasıdır.
Nakit Piyasalar
Vade uygulanmasan aynı gün valörlü işlemlerin yapıldığı piyasalardır.
Nama Yazılı Hisse Senetleri
Belirli bir kişi adına düzenlenmiş hisse senetleridir.
Net Aktif Değeri
Belirli bir faaliyet dönemi sonunda düzenlenen bilançodaki net aktif tutarının hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan değerdir.
Net Bakiye Prensibi
Hisse senetleri piyasasında gün içinde yapılan iki seansta gerçekleşen işlemlerin netleştirilmesidir.
Nominal Değer
Hisse senedi için pay senedinin üzerinde yazılı olan fiyattır.
Opoze Hisse Senetleri
Üzerinde devir ve satış yasağı bunun hisse senetlerdir.
Opsiyon Sözleşmesi
Belirli miktarda bir malı, menkul kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan ileride önceden belirlenmiş bir tarihte veya öncesinde alma veya satma hakkıdır.
Opsiyon Primi
Opsiyon sözleşmelerinin satın alan tarafından önceden belirlenmiş bir kullanım fiyatından belli miktarda bir kıymeti belirli bir tarihte veya öncesinde satın alma veya satma hakkını elde etmek amacıyla opsiyon sözleşmesini satan tarafa ödediği fiyattır.
Oransal Teminat
Üçer aylık dönemlerde hesaplanan ve borsa üyelerinin hisse senetleri piyasasında gerçekleştirdikleri işlemlerin günlük ortalama tutarının % 4’üdür.
Ortalama Teminat
Üçer aylık hesaplama dönemlerinde tüm borsa üyeleri için hesaplanan oransal teminat tutarlarının basit ortalamasıdır.
Ödenmiş Sermaye
Esas sermaye sistemine tabi ortaklıklarda, ortaklarca taahhüt edilen sermayenin nakit olarak ödenmiş kısmıdır.
Özel Limit Fiyatlı Emirler
Emir miktarının sıfır olarak girildiği sadece fiyat verilerek sisteme aktarılan emirlerdir.
Piyasa Emri
Menkul kıymet alım satımında en iyi piyasa fiyatından işlemin gerçekleştirileceği emir türüdür.
Piyasa Fiyatı
Sermaye piyasası aracının arz ve talebinin karşılanması sonucundan oluşan fiyata denilmektedir.
Piyasa Yapıcı
Piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak ve görevli olduğu sermaye piyasası araçlarında likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasını sağlamak için kendi nam ve hesabına çift taraflı kotasyon vermekle yükümlü olan aracı kuruluştur.
Portföy
Sahip olunan varlıkların aynı veya farklı özelliğe sahip birden fazla kıymete yatırılması sonucu oluşan toplam değerdir.
Referans Fiyat
Bir hisse senedinin işlem görebileceği en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil etmeyen fiyat tescili yapılıncaya kadar üyelerce referans değer olarak kullanılması amaçlanan fiyattır.
Repo
Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe geri alınmasıdır.
Resmi Müzayede Pazarı
Mahkemelerin, icra dairelerinin ve diğer resmi dairelerin borsada yapılmasına gerek gördükleri menkul kıymet satım işlemlerinin yapıldığı pazardır.
Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak sermaye ve faiz kazancı elde etmek amacıyla risk sermayesi yatırımlarına yönelten halka açık anonim ortaklıklardır.
Sabit Getirili Menkul Kıymetler
Alacaklılık hakkı sağlayan belirli bir meblağı temsil eden, dönemsel gelir getiren misli nitelikte seri halinde çıkarılan ibareleri aynı olan yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir.
Sermaye artırımı
Yeni hisse senedi ihraç edilerek mevcut ödenmiş – çıkarılmış sermayenin artırılmasıdır.
Sürdürme Teminatı
Borsa tarafından belirlenen ve başlangıç teminatının vadeli işlemler piyasasındaki olumsuz fiyat değişmeleri sonucu oluşan zarar dolayısıyla ineceği asgari teminat seviyesini gösteren tutardır.
Tahsisli Satış
Sermaye artırımlarında artırılan sermayeyi temsil eden hisse senetleri ile mevcut hisselerin hissedarlarınca halka arz edilmeyerek doğrudan dışarıda yerleşik kişilere kayıt öncesi belirlenmiş yurtiçinde yerleşik kişilere tahsisli olarak veya borsanın ilgili pazarında toptan satışıdır.
Tahvil
Devletin 1 yıl anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vade ile ödünç para bulmak amacıyla itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Talon:
Hisse senedinin kuponlarından oluşan kısmına verilen isimdir.
Tasfiye Değeri / Likiditasyon Değeri
Şirket varlıklarının belirli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir.
TEFE
Toptan Eşya Fiyat Endeksidir.
Temerrüt
Borsada yapılan işlemler sonucunda taahhütlerin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi sonucu oluşan durumdur.
Temettü / Kar Payı
Ortaklıkların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır.
Teminat Tamamlama Çağrısı
Vadeli işlemler piyasasında alınan pozisyonlar için yatırılmış olan teminatın sürdürme teminatı düzeyine gerilemesi veya daha da altına düşmesi durumunda yatırımcının teminatını başlangıç teminatı seviyesine çıkarması için borsa tarafından yapılan çağrıdır.
Ters Repo
Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe alınıp bitiş valöründe geri satılmasıdır.
Tescile Mesnet Belge
Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklıklarda sermaye artırımı işlemleri tamamlandıktan sonra sermaye artırımının tescili için Sermaye Piyasası Kurulu tarafından verilen ve ödenmiş hisse senedi tutarını gösteren belgedir.
Türev Piyasalar
İlerideki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır.
Ulusal Pazar
Borsa Yönetim Kurulu kararı ile pazar açılmış endekse dahil olan ve olmayan borsa kotunda yer alan her şirket hisse senedi için alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır.
Uyuşmazlık Komitesi
Borsa işlemleri ile ilgili olarak; üyeler arasında veya üye ile müşterileri arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözülmesine yardımcı olan komitedir.
Uzlaşma Fiyatı
Vadeli işlemler piyasasında pozisyon alan hesapların günlük kar – zarar ve teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında kullanılan fiyatı belirtir.
Uzun Pozisyon
Bir malı, menkul kıymeti veya vadeli işlem sözleşmesini satın almaktır.
Vadeli İşlemler Piyasası
Sözleşmenin taraflarına bugünden belirlenen ileri bir tarihte üzerinde anlaşılan fiyattan standardize edilmiş miktar ve kalitedeki bir malı veya kıymetli evrakı satın alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Vadeye Kalan Gün
Menkul kıymetin valör tarihinden itfasına kalan gün sayısıdır.
Valör
İşlem sonucu oluşan yükümlülüklerin yerine getirildiği, başka bir deyişle menkul kıymet ve nakdin el değiştirdiği tarihtir.
Yabancı Hisse Senedi
Yabancı ortaklıklarca bulundukları ülke mevzuatına uygun olarak çıkarılan ve ortaklık hakkını temsil eden menkul kıymetlerdir.
Yabancı Ortaklık
Türk Parasının Kıymetini Koruma mevzuatında tanımlanan dışarıda yerleşik kişilerden ilgili ülke mevzuatına göre yabancı sermaye piyasası araçlarını çıkaran ortaklıklar ile yatırım ortaklıklarıdır.
Yabancı Yatırım Fonu
Kanunda tanımlanan yatırım fonlarına benzer özellikleri taşıdığı kurulca kabul edilen yurtdışında kurulmuş yatırım fonlarıdır.
Yatırım Fonu:
Halktan katılma belgeleri karşılığı toplanan paralar ile, belge sahipleri hesabına riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet ilkesine göre sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföy işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır.
Yatırım Fonu Katılma Belgesi
Belge sahibi kurucu ve saklayıcı kuruma karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evraktır.
Yatırım Ortakları
Sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Yetki Belgesi
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracı kuruluşlara verilen ve icra edecekleri sermaye piyasası faaliyetlerini gösteren belgeye denir.
Zaman Önceliği
Hisse senetleri piyasasında fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin öncelikli olarak karşılanmasıdır.